Pathian Ah A Um Mi Sining
Biahmaithi
Laimi tampi nih Pathian sining cu a theih cu kan theih nain kan i fiang lo. Pathian cungah a um mi sining kan i fian lo caah Pathin kan hmuh ning kha aa palh tawn. Bianabia ah, Pathian cu dawtnak le velngeihnak in a khat mi Pathian a si ko nain vawlei nih a chuahpi mi hnarnak kan ton tik ah, “Pathian dantatnak a si” tiah Pathian kha kan pum tawn. Cun khua awng kan ton ah le Pathian kan philh. Cucaah Lai miphun (Chin miphun) nih Pathian sining hi a theih lawng theih silo in a fian in i fiang usih, ti hi saduh ka that. Pathian sining cu kan hngal kho dih lai lo. Sihmanhseh Pathian aa phuannak Bible charchanh in a tang lei ah ka hun langhter.
Pathian Sining
Pathian sining cu a thuk a kau tuk hringhren. Minung hngalhnak nih Pathian sining cu a phan hrimhrim lo. Sihmanhseh Paul nih Kolose khua i Khrihfa hna cu, “Zeicatiah Pathian sining cu tling khitkhat tein Khrih minung sinak ah khan a um,” tiah a ti (Kol. 2-9). Phundang in kan hmuh khawh mi cu Pathian sining cu a kan khamhtu Jesuh Khrih chungah a tling dih, tinak a si. Cu caah kan nih nih Pathian mui kan hmuh khawhnak cu a kan khamhtu Jesuh Khrih lawnglawng ah hin a si.
Jesuh Khrih sining zoh in Pathian sining kan hmuh khawh mi cu a tanglei bantuk hin a si:
1. Dawtnak
2. Velngeihnak
3. Dinnak
4. Thlarau pum sinak, le
5. Ceunak, hna hi an si.
1. Dawtnak
Pathian cu dawtnak in a khat mi a si. Pathian a dawtnak cu David nih aa fian tuk caah, “Bawipa, a fek mi na dawtnak cu van a tawng i zumhawktlak na si nak cu van a phan,” tiah a ti (Salm 36-5). Cun kan Bawipa Jesuh Khrih nih cun, “Ka Pa nih a ka dawt bantuk te in kei zong nih kan dawt ve hna; kan dawtnak hna chungah hin um ko uh,” tiah a kan ti (Johan 15:9). Cu bantuk dawtnak a thuk in a sang mi hi Pathian sin lawnglawng in kan hmuh lai.
Martin Luther King, Jr nih cun, “Pathian dawtnak cu Agape dawtnak a si i mi dang sining a hngalh piak tu aa dang khun mi le mi vialte khamhnak a pe tu dawtnak a si. A khat in a khat i a liam in a liam mi dawtnak a si i mi nih ra ka daw than hna seh timi ruahchannak a ngei lo mi dawtnak a si ,” tiah a ti. Cuaah Pathian nih minung a kan dawtnak cu minung hngalhnak in fainter zongah a dihlak in fainter khawh a si lai lo. Pathian dawtnak dongh ni a ngei lo, a dawtnak niceu cu tlak ni a ngei lo, a fa le kan caah.
2. Velngeihnak
Pathian vel cu a ngan tuk ruangah, a mi le a fa le hna caah cun Pathin vel cu hnangamnak a si. Nehemiah nih Bawipa Pathian cu, “Sihmanhsehlaw nangmah cu vel a ngei i zaangfah a thiam mi Pathian na si caah le na velngeihnak cu a ngan caah a donghnak kha a phak ter hna lo i na hlaw hna lo,” tiah a ti (Nehemiah. 9-31). Pathian vel cu a ngantuk caah sualnak le dinlonak in a khat mi minung zongkha, a vel chungah an i tlum ko.
Pathian vel kan hmuh ning le a rat ning cu biakamthar Johan thawngtha cauk chungah hi ti hin a langhter, “Pathian nih Phungbia cu Moses thawng khan a kan pek, sihmanhsehlaw vel le biatak cu Jesuh Khrih thawng khan a ra,” (Johan 1:17). Cubantuk thiam cun Pathian vel a ngan tuk mi cu Paul zong nih Rom khua Khrihfa mi hna cu, “Nawlbia cu a rung um i palhnak kha a karh chinchin, sihmanhsehlaw sualnak a karhnak hmun ah khan Pathian vel cu a karh chinchin ve,” tiah a ti (Rom 5:20).
Pathian nih misual vel a kan ngeih ning hi a thuk in a sang hringhren. Pastor Dr Khar Ling nih cun, “Hi ti hin chim hna usih! Nihin na ka pek mi caah kaa lawm tuk. Ni zaan nak in mi tha deuh in ka ser ko. Ka pum le ka thinlung le ka thlarau khan a kut chungah kan chanh dih, ti in chim peng hna usih! Zeicatiah Pathian nih, ‘Ka vel hi nan caah a za ko’ tiah a ti,” tiah a ti. Cucaah Pathian vel a ngan mi ruangah hin Pathian sinah hin lawmh bia tu chim lengmang ko hna usih.
3. Dinnak
Pathian cu dinnak a tuah tu, dinnak a duh mi le dinnak in bia a ceih tu a si. David nih cun Pathian cu a ding mi a si le dinnak in bia a ceih tu a si kha aa fian tuk caah Bawipa cu hla in a thang that. Cu hla cu, “Bawipa cu dinnak a tuah mi ruangah ka lawmh lai, Cungnung bik Bawipa cu hla in ka thangthat lai,” tiah a ti (Slam 7:17). Cun Israel miphun tarpa pakhat nih Pathian sianah a thlacam ning cu, “Bawipa Pathian, na thawnnak cu ka thangthat lai, na dinnak, nangmah dinnak lawnglawng kha ka thanh lai,” tiah a si (Slam 71:16). Dinnak tuah cu Pathian hrimhrim nih a thawk mi a si. Cu caah Pathian fa ka si aa ti mi nih cun, dinfalnak in kar a hlang ding kan si.
Pathian cu a ding mi Pathian a si, Fapa Jesuh Khrih zong dinfalnak in Pa Pathian rian kha a tuan. Cun Paul nih cun Rome Khrihfa hna cu, “Cun a tu caan ah cun Pathian ding a si kha aa langhter i Jesuh Khrih a zum mi paoh kha a luatter hna,” tiah a ti hna. Phundang in cun Pathian cu dinnak in a khat mi a si i, cu a dinnak cu fapa Jesuh Khrih ah khan a tling i, fapa Jesuh Khrih a zum mi paoh cu luatnak an hmu lai tinak a si. Henry Lalhmangaih nih cun, “Dinnak na dirpi ngam a si ah cun, sualnak chungah na tlu lai lo ,” tiah a ti.
4. Thlarau Sinak
Pathian cu thlarau a si. Pathian, thlarau a sinak cu kan bible ah tampi kan hmuh. Josef cu Pathian thlarau nih a um pi mi pa a si. Josef nih Siangpahrang Faro mang a leh piak khawh tikah, Josef cu hi tihin a ti, “annih cu a thawh hna i, ‘Hi bantuk minung hi a dang khuazei ah dah kan hmuh khawh ti hna lai, Pathian thlarau nih a umpi mi hi?’ a ti,” tiah a ti (Gen 41:36). Cun biakamthar Johan chungah, “Pathian cu thlarau a si i a biatu hna nih cun thlarau le biatak in an biak awk a si,” tiah a ti. Cu caah Pathian cu Thlarau a si, lianngannak in a khat mi a si. Minung ruatnak le hngalhnak nih phak lo mi a si.
5. Ceunak
Pathian cu ceunak a si, a sullam cu kan theih khawh nak hnga dingah a mah tein aa phuang mi Pathian a si. “Chun ah ni cu na ceunak a si ti lai lo i zan ah thlapa cu na ceunak a si ti lai lo. Bawipa cu zungzal in na ceunak a si cang lai i ka sunpar nak ceunak cu na cungah a tlang lai” tiah Bawipa nih a ti (Isaiah 60:19). Cun James 1:17 chungah aa thleng bal lo mi Pathian a sinak kan hmuh fawn, “Laksawng tha le laksawng tlamtling paohpaoh hi vancung in a ra mi an si; vancung i a ceumi thil a sertu Pathian sinin a rami an si. Amah cu aa thleng lo, vancung thil ceu hna le cu thilceu hna thladem cu an i thleng lengmang nain a nih cu aa thleng bal lo,” tiah kan hmuh.
Paul cu ceunak hmangin Bawipa Pathian nih a auh, “Damaskas khua a hei fuh lio, khua pawng a hei phak ah khin, chikhat te ah van in a run ceuh. Vawlei ah a tlu i aw pakhat nih, ‘Saul, Saul, zeicahdah na ka hrem?’ tiah a ti thawng kha a theih. ‘Ahodah na si, Bawipa?’ tiah a leh. Aw nih cun, ‘Na hrem mi Jesuh ka si. Tho law khuachungah khan va lut tuah, khika ah na tuah awk hnga kha an rak in chimh lai,’ tiah a ti,” (Lam 9:3-6) tiah kan hmuh. Cucaah cun Biakam Thar siseh Biakam Hlun ah siseh, Bawipa Pathian cu ceunak in aa lang kha a tu le tu in kan hmuh khawh.
Biadonhnak
Pathian sining cu minung sining in hngalh khawh a si hrim lo. Sihmanhsehlaw Pathian sining kan hngalh bik nak cu, Pathian aa phuan nak Bible cauk lila ah hin a si ko i Bible lawnglawng ah hin Pathin sining le a duh ning aa phuan nak cu kan hmuh khawh.
Bibliography:
Catialtu min hngalh a si lo. “Pathian Nih Zei Bantuk Sining Hna Dah A Ngeih: Pathian Hi Zei He Dah Aa Lawh?.” Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.“Vennak Innsang Online Library.” https://www.gotquestion.org/Chin/Hakha/index.html (accessed 5 August 2018).
Rung Lian, trans. Dawtnak Thazang. Yangon: n.p., 2018.
Siang Zi. Hmual Ngeimi Thluachuahnak 210. Yangon: privately printed, 2018.
Lalhmangaih, Henry. “Christian Nun.” In Sui Phungthlukbia 1234. comp., Job Lal Neih Sum. Tahan- Kalaymyo: Zolun Printing Press, 2014.
Comments
Post a Comment